Kto słucha podcasty?
„Wszystko zaczyna się od słowa” – czytamy w tekście prasowym informującym, że Mick Jagger zajął się produkcją podcastów. Skoro frontman największego zespołu rockowego podstawił na audialny blogging – nie pozostaje nic innego, jak napisać kilka zdań o podcastach.
PODCAST ≠ plik audialny
Powszechnie za podcasty uważa się każdy pliki audio – to jedynie połowa definicji. Pluk audio staje się podcastem, gdy jest rozpowszechniany w subskrypcji, najczęściej za pomocą kanałów Really Simple Syndication (RSS). Podcasting charakteryzuje więc nielinearna – typowa dla radia – transmisja, ale odbiór na żądanie. Dlatego początkowo podcasting był nazywany również audialnym blogowaniem.
Oprócz podcastów (słowo jest połączeniem pochodzącej od słowa „iPod” cząstki POD oraz CAST od angielskiego słowa „broadcast” (pol. transmisja) – wyróżnia się również innego rodzaju WEBCASTY (transmisje multimedialne za pomocą internetu):
• screencasty – to pokaz dokonywanych czynności na ekranie komputera;
• skypecasty – podcasty powstałe w wyniki nagrania rozmowy kilku użytkowników;
• vodcasty – odpowiednik podcastów dla nagrań video (inne określenie to VOD, Video On Demand, czyli telewizji na żądania).
Podcasting – ważne wydarzenia
Za Ojców podcastingu uznaje się blogerów Adam’a Curry i Dave’a Winera. Curry był autorem podcastu lifestylowego „The Daily Source Code” – to on jako pierwszy wprowadził nowy model cyfrowy model dystrybucji treści. Z kolei Winer był programistą, to on stworzył popularny RSS, czyli kanał internetowy upraszczający proces subskrybowania stron internetowych i innych mediów internetowych.
Jako pierwszy pojęcie „podcasting” użył w 2004 roku Ben Hammersley, który w brytyjskim dzienniku „The Guardian” pisał o „nowym bumie w amatorskim radiu”. W oryginale tekstu można zauważyć, że użył również dwóch innych określeń. Wspomnianego już audioblogging oraz GuerillaMedia (z ang. Guerilla – partyzantka).
Latem 2005 roku Steve Jobs ogłosił, że Apple będzie wspierać podcasting. Podczas promocji kolejnej wersji iTunes (program odtwarzający pliki dźwiękowe i wideo) Jobs powiedział: „Podcasting to kolejna generacja radia, a użytkownicy mogą teraz subskrybować ponad 3000 bezpłatnych podcastów, a każdy nowy odcinek będzie automatycznie dostarczany przez Internet na komputer i iPoda”. W tym samym roku podcast został ogłoszony „słowem roku” (New Oxford American Dictionary).
Pojawienie się iPhone i smartfonów spopularyzowało jeszcze bardziej podcasting. Sześć lat później Apple ogłosiło, że posiada ponad 1 miliard subskrybentów. W 2014 roku audialna powieść „Serial” osiągnęła najwyższą w historii liczbę ściągnięć – ponad 340 milionów. Rekord ten nie został pobity.
Kto słucha?
Według najnowszego raportu Digital News Report 2019 krajami, w których podcasty cieszą się największa popularnością są (wg kontynentów):
EUROPA: Bułgaria 56%; Słowacja 43%; Hiszpania 39%; Polska 38%; Chorwacja, Czechy i Irlandia 37% AMERYKI: Meksyk 57%; Brazylia 51%; Chile 38%; Stany Zjednoczone 35% AZJA: Malezja 42%; Korea Południowa 53%; Hongkong 53%; Tajwan 38%
Trudno jednoznacznie określić, dlaczego akurat w tych krajach podcasting cieszy się tak dużą popularnością. Jedna z teorii mówi, że osiąga on najlepsze wyniki tam, gdzie ludzie spędzają dużo czasu w swoich samochodach (np. Stany Zjednoczone). Druga teoria koncentruje się na popularności smartfonów oraz mediów społecznościowych (np. Korea Południowa czy Tajwan).
Z drugiej strony, w krajach o wysokiej słuchalności radia (w Finlandii czy w Niemczech) – od kilku lat popularność podcastów utrzymuje się na stałym, niezmiennym poziomie. Być może wynika to z popularności publicznej radiofonii, która dość ostrożnie przygląda się popularności podcastów, będących dla niej konkurencję. Ale i tutaj nie ma reguły – przykładem jest BBC Sounds , który od 2018 roku nie tylko prowadzi transmisje radiowe na żywo, ale i udostępnia pliki audio na żądanie w różnych kanałach i na różne urządzenia.
Podcasting oddziałuje nie tylko na radio, ale i na inne media. Od kilku lat również wydawcy prasowi – podam zagraniczne przykłady, np. czeski „Hospodářské nowiny” czy norweski „Aftenposten”) – również udostępniają swoje artykuły i raporty w formie plików audio. W 2019 roku opublikowano pierwszy w Polsce reporterski serial podcastowy „Śledztwo Pisma”, miesięcznika „Pismo. Magazyn Opinii”
W najnowszym raporcie Reutersa poświęcony podcastom odrębny rozdział. Można w nim przeczytać m.in., że:
• w krajach największej popularności podcastów ponad połowę słuchaczy stanowią osoby poniżej 35. roku;
• 55% badanych słucha podcastów na smartfonach;
• podcasty słuchamy najczęściej w domach (64%), podczas przemieszczania się środkami transportu publicznego (24%) lub transportem prywatnym, takimi jak samochód lub rower (20%);
• osoby w wieku 18–24 lat najczęściej interesuje rozrywka i muzyki; osoby starsze w wieku 25–34 lat słuchają podcastów z treściami edukacyjnymi.
W 2019 roku opublikowano opracowane dla Tandem Media z Grupy Radiowej Agory pierwsze badania nad polskim podcastingiem. Jak przystało na podcasting, wyniki raportu omówił go w swoim podcaście Radiogram .
Generalnie – polskie podcasting jest wciąż w fazie rozwoju. W naszym kraju 1 podcast przypada na 18 tysięcy mieszkańców (w Niemczech 1 na 3 tysiące), około 34% podcasterów opublikowało przynajmniej 10 odcinków. Oznacza to, że reszta nie robi tego systematycznie.
Studentom dziennikarstwa polecam szerszą analizę Polskiego Katalog Podcastów . Osobiście zachęcam do zapoznania się z podcastami „Torby reportera”. Autorka Hanna Bogoryja-Zakrzewska jest absolwentką filologii polskiej Uniwersytetu Szczecińskiego. W zeszłym roku gościła na naszym wydziale. Jest prawdziwą pasjonatką dźwięku.